Mở đầu: Hồi chuông cảnh tỉnh cho An ninh Quốc gia
Trong kỷ nguyên số hóa, hạ tầng trọng yếu (Critical Infrastructure) – những huyết mạch vận hành xã hội như điện, nước, giao thông, y tế và viễn thông – đang đối mặt với những mối đe dọa tấn công mạng ngày càng tinh vi và nguy hiểm. Không chỉ dừng lại ở các cuộc lừa đảo hay đánh cắp thông tin cá nhân, tin tặc hiện nay đang tích cực khai thác các lỗ hổng bảo mật để xâm nhập sâu vào các hệ thống cốt lõi, gây ra những gián đoạn trên diện rộng và đe dọa trực tiếp đến an ninh quốc gia [N2].
Bài viết này sẽ đi sâu phân tích thực trạng các cuộc tấn công hạ tầng trọng yếu, lý giải tại sao lỗ hổng bảo mật lại trở thành “món ăn ưa thích” của tội phạm mạng, đồng thời dự báo các mối đe dọa an ninh mạng nổi bật trong năm 2025 và đưa ra những khuyến nghị để tăng cường khả năng phòng thủ.
Thực trạng Tấn công Hạ tầng Trọng yếu và Vai trò của Lỗ hổng Bảo mật
Báo cáo mới nhất từ IBM X-Force, đơn vị chuyên trách phân tích và ứng phó sự cố mạng của IBM, đã vẽ nên một bức tranh đáng báo động về tình hình an ninh mạng toàn cầu.
70% cuộc tấn công nhắm vào hạ tầng trọng yếu: Một con số đáng báo động
Theo IBM X-Force Threat Intelligence Index 2025, các tổ chức vận hành cơ sở hạ tầng trọng yếu chiếm tới 70% tổng số cuộc tấn công mà đơn vị này ghi nhận trong năm 2024 [1, 2, 3, 5]. Con số này cho thấy mục tiêu của tin tặc đang chuyển dịch mạnh mẽ từ việc đánh cắp dữ liệu thông thường sang việc gây rối loạn hoạt động của các dịch vụ thiết yếu, từ đó tạo ra áp lực lớn hơn và khả năng thu lợi cao hơn [N2].
Lỗ hổng bảo mật: Cửa ngõ chính yếu cho tin tặc
Đáng chú ý hơn, hơn 25% các cuộc tấn công nhắm vào hạ tầng trọng yếu được thực hiện thông qua việc khai thác các lỗ hổng bảo mật đã biết hoặc chưa được vá [1, 2, 3, 6]. Điều này nhấn mạnh rằng, dù lừa đảo qua email và đánh cắp thông tin xác thực vẫn phổ biến, nhưng lỗ hổng bảo mật đang trở thành công cụ lợi hại hơn để tin tặc thâm nhập vào các hệ thống kiên cố. Các lỗ hổng này có thể đến từ nhiều nguyên nhân:
- Hệ thống cũ, chưa được vá: Nhiều hệ thống hạ tầng trọng yếu sử dụng công nghệ cũ hoặc không được cập nhật bản vá định kỳ do lo ngại ảnh hưởng đến hoạt động liên tục.
- Cấu hình sai: Việc cấu hình không đúng cách các thiết bị và dịch vụ có thể tạo ra những điểm yếu nghiêm trọng mà tin tặc có thể khai thác.
- Thiết bị phơi bày công khai: Một số hệ thống bị phơi bày trực tiếp ra Internet mà không có các lớp bảo vệ cần thiết.
Các Mối đe dọa An ninh mạng Nổi bật năm 2025
Theo dự báo từ Tạp chí An toàn Thông tin, năm 2025 sẽ chứng kiến sự gia tăng mạnh mẽ của các mối đe dọa an ninh mạng với những đặc điểm mới và tinh vi hơn [N3].
Sự trỗi dậy của AI trong tấn công mạng
Trí tuệ nhân tạo (AI) không chỉ là công cụ hỗ trợ phòng thủ mà còn đang trở thành một vũ khí mới trong tay tội phạm mạng. AI có thể được sử dụng để:
- Tạo ra các chiến dịch lừa đảo tinh vi hơn: Cá nhân hóa email lừa đảo, tạo nội dung giả mạo chất lượng cao.
- Tự động hóa tấn công: Phát hiện lỗ hổng, tạo mã khai thác và thực hiện tấn công quy mô lớn một cách nhanh chóng.
- Né tránh phát hiện: Liên tục thay đổi hành vi tấn công để vượt qua các hệ thống an ninh truyền thống.
Nguy cơ từ lỗ hổng bảo mật ngày càng khó lường
Các lỗ hổng bảo mật sẽ tiếp tục là mối đe dọa hàng đầu, đặc biệt là những lỗ hổng chưa được biết đến (zero-day) hoặc những lỗ hổng trong chuỗi cung ứng phần mềm. Tấn công chuỗi cung ứng (supply chain attack) như vụ MOVEit Transfer (2023) cho thấy tin tặc có thể lợi dụng lỗ hổng trong một giải pháp phần mềm phổ biến để xâm nhập vào hàng loạt tổ chức sử dụng nó [2, 3, 4].
Thách thức bảo vệ dữ liệu cá nhân
Với sự bùng nổ của dữ liệu và các nền tảng trực tuyến, việc bảo vệ dữ liệu cá nhân ngày càng trở nên cấp thiết. Các cuộc tấn công nhắm vào dữ liệu sẽ không chỉ gây thiệt hại về tài chính mà còn ảnh hưởng nghiêm trọng đến danh tiếng và niềm tin của người dùng [N3].
Chuỗi Tấn công mạng (Cyber Kill Chain) và Kiến trúc Bảo vệ Hạ tầng Trọng yếu
Để chống lại các mối đe dọa này, việc hiểu rõ cách thức tin tặc hoạt động là vô cùng quan trọng. Mô hình Cyber Kill Chain của Lockheed Martin là một khung phân tích hiệu quả để nhận diện và ngăn chặn các giai đoạn của một cuộc tấn công.
Hiểu rõ Cyber Kill Chain trong bối cảnh OT/ICS
Các bước điển hình của một chuỗi tấn công mạng vào hạ tầng trọng yếu có thể được minh họa như sau:
| Bước | Mô tả | Ví dụ cụ thể |
|---|---|---|
| 1. Tiếp cận (Reconnaissance) | Thu thập thông tin, tìm kiếm lỗ hổng, dò tìm dịch vụ công khai | Dò tìm thiết bị Fortinet, Citrix trên Shodan |
| 2. Vũ khí hóa (Weaponization) | Tạo ra mã độc hoặc công cụ khai thác nhắm mục tiêu | Chuẩn bị ransomware để gửi qua email lừa đảo |
| 3. Phân phối (Delivery) | Đưa mã độc hoặc công cụ đến mục tiêu | Gửi email phishing, đặt mã độc lên website bị tấn công |
| 4. Khai thác (Exploitation) | Khai thác lỗ hổng để chiếm quyền điều khiển hệ thống | Khai thác lỗ hổng VPN chưa vá để truy cập mạng nội bộ |
| 5. Cài đặt (Installation) | Cài đặt backdoor, mã độc duy trì quyền truy cập | Cài đặt mã độc Ransomware, trojan |
| 6. Điều khiển & Chỉ huy (Command & Control - C2) | Thiết lập kênh liên lạc bí mật với máy chủ của tin tặc | Sử dụng kênh C2 để nhận lệnh và gửi dữ liệu đánh cắp |
| 7. Thực hiện mục đích (Actions on Objectives) | Gây tê liệt, mã hóa dữ liệu, phá hoại hoặc đánh cắp thông tin | Dừng bơm nước, cảnh báo giả, rò rỉ dữ liệu nhạy cảm |
 Mô hình Cyber Kill Chain minh họa các giai đoạn của một cuộc tấn công mạng
Kiến trúc bảo vệ hạ tầng trọng yếu cần được thiết kế đa lớp và chuyên biệt cho từng loại hệ thống (ví dụ: mô hình Purdue cho ICS/SCADA). Các hệ thống này thường bao gồm các thiết bị biên (router, firewall), mạng nội bộ (LAN), các thiết bị điều khiển chuyên biệt (PLC, SCADA) và các tầng bảo vệ như IDS/IPS, giải pháp xác thực đa yếu tố (MFA).
 Sơ đồ kiến trúc bảo vệ hạ tầng trọng yếu (ví dụ)
Tăng cường phòng thủ: Từ thiết bị biên đến hệ thống điều khiển
Để bảo vệ hiệu quả hạ tầng trọng yếu, các tổ chức cần áp dụng một chiến lược bảo mật toàn diện và chủ động:
- Quản lý lỗ hổng và vá lỗi định kỳ: Luôn cập nhật các bản vá bảo mật mới nhất cho tất cả các hệ thống và ứng dụng.
- Giám sát và phát hiện sớm: Triển khai các hệ thống SIEM (Security Information and Event Management) và IDS/IPS để giám sát lưu lượng mạng, phát hiện và phản ứng kịp thời với các mối đe dọa.
- Phân đoạn mạng (Network Segmentation): Chia nhỏ mạng thành các khu vực riêng biệt (DMZ, VLAN) để hạn chế sự lây lan của các cuộc tấn công.
- Bảo mật điểm cuối (Endpoint Security): Sử dụng các giải pháp bảo vệ điểm cuối tiên tiến cho tất cả các thiết bị.
- Xác thực đa yếu tố (MFA): Bắt buộc sử dụng MFA cho mọi quyền truy cập, đặc biệt là quyền truy cập từ xa.
- Đào tạo nâng cao nhận thức: Nâng cao nhận thức cho nhân viên về các mối đe dọa lừa đảo (phishing), tấn công phi kỹ thuật và các quy tắc an toàn thông tin.
- Thực hiện các cuộc diễn tập ứng phó sự cố: Thường xuyên kiểm tra và cải thiện kế hoạch ứng phó sự cố để đảm bảo khả năng khôi phục nhanh chóng sau tấn công.
Hướng tới một Việt Nam an toàn hơn: Vai trò của khung pháp lý và tư duy bảo mật chủ động
Tại Việt Nam, tầm quan trọng của an ninh mạng đối với hạ tầng trọng yếu đang được đặc biệt chú trọng. Theo thông tin từ Sputnik Việt Nam, Quốc hội dự kiến sẽ xem xét và sửa đổi toàn diện Luật An ninh mạng cùng Luật An toàn thông tin mạng trong phiên họp vào ngày 23/9/2025 [N1]. Đây là một bước đi quan trọng nhằm nâng cấp khung pháp lý, tạo nền tảng vững chắc cho việc bảo vệ không gian mạng quốc gia.
Tuy nhiên, bên cạnh yếu tố pháp lý, điều cốt lõi là các tổ chức vận hành hạ tầng trọng yếu cần có một tư duy bảo mật chủ động, xuyên suốt và toàn diện [N2]. Điều này bao gồm việc đầu tư vào công nghệ, con người và quy trình để không ngừng nâng cao khả năng phòng thủ, nhận diện và ứng phó với các mối đe dọa đang phát triển.
Kết luận
Các cuộc tấn công nhắm vào hạ tầng trọng yếu thông qua khai thác lỗ hổng bảo mật đang trở thành một thách thức lớn, đòi hỏi sự phối hợp chặt chẽ giữa chính phủ, doanh nghiệp và cộng đồng. Với sự gia tăng của các mối đe dọa như AI trong tấn công mạng và lỗ hổng chuỗi cung ứng, việc tăng cường khả năng phòng thủ, cập nhật công nghệ và nâng cao nhận thức là những yếu tố then chốt để đảm bảo an toàn và ổn định quốc gia trong bối cảnh số hóa ngày càng sâu rộng.
Nguồn tham khảo
- [N1] Sputnik Việt Nam (21/09/2025). “Quốc hội sắp xem xét nhân sự – Nâng cấp toàn diện Luật An ninh mạng và An toàn thông tin mạng”. https://kevesko.vn/20250921/quoc-hoi-sap-xem-xet-nhan-su-38461518.html
- [N2] Tạp chí VJST (21/09/2025). “Hạ tầng trọng yếu bị tấn công: Lỗ hổng bảo mật được ưa chuộng”. https://vjst.vn/ha-tang-trong-yeu-bi-tan-cong-lo-hong-bao-mat-duoc-ua-chuong-69858.html
- [N3] Tạp chí An toàn Thông tin (21/09/2025). “Năm mối đe dọa an ninh mạng nổi bật năm 2025”. [https://antoanthongtin.vn/tin/nam-moi-de-doa-an-ninh-mang-noi-bat-nam-2025](https://antoanthongtin.vn/tin/nam-moi-de-doa-an- ninh-mang-noi-bat-nam-2025)
- [1] IBM X-Force Threat Intelligence Index 2025. Truy cập từ: https://www.ibm.com/reports/threat-intelligence
- [2] Silicon Saxony. IBM X-Force Threat Index 2025: Almost Half of all Cyberattacks Resulted in the Theft of Data or Credentials. Truy cập từ: https://silicon-saxony.de/en/ibm-x-force-threat-index-2025-almost-half-of-all-cyberattacks-resulted-in-the-theft-of-data-or-credentials/
- [3] Cyberscoop. IBM X-Force Threat Intelligence Index 2025. Truy cập từ: https://cyberscoop.com/ibm-x-force-threat-intelligence-index-2025/
- [4] Wikipedia. 2023 MOVEit data breach. Truy cập từ: https://en.wikipedia.org/wiki/2023_MOVEit_data_breach
- [5] Cybeready. Identity: The New Perimeter - IBM X-Force 2025 Analysis. Truy cập từ: https://cybeready.com/identity-new-perimeter-ibm-xforce-2025-analysis/
- [6] Tripwire. Key Takeaways from the IBM X-Force Threat Intelligence Index. Truy cập từ: https://www.tripwire.com/state-of-security/key-takeaways-ibm-x-force-threat-intelligence-index